Κάσσανδρος Γάτσιος
Γεωπόνος
Η καλλιέργεια μανιταριών σε τεμάχια βλαστών δένδρων είναι μία πολύ παλιά μέθοδος που αναπτύχθηκε στην Ασία πριν από 2000 χρόνια . Οι πρώτες μαρτυρίες της καλλιέργειας μανιταριών με αυτή την μέθοδο χρονολογούνται στην Κίνα από το 600 πΧ. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σήμερα σε πολλά μέρη του κόσμου για την παραγωγή φαρμακευτικών μανιταριών και κυρίως του Shitake και του Ganoderma. Είναι μία σχετικά απλή μέθοδος που δεν απαιτεί από εκείνον που την εφαρμόζει ειδικές γνώσεις. Με την μέθοδο αυτή μπορούν να καλλιεργηθούν και άλλα είδη μανιταριών, κυρίως τα πλευρώτους.
Η βασική αρχή του «εμβολιασμού» είναι να έρθει σε στενή επαφή, το μυκήλιο του καλλιεργούμενου μύκητα με το ξύλο των βλαστών. Για πρακτικούς λόγους, το μυκήλιο του μύκητα τοποθετείται σε ένα «βύσμα» που του επιτρέπει την μεταφορά με ευκολία.
Τα πριονίδια του ξύλου που έχουν εμβολιασθεί με το μυκήλιο του μύκητα ή τα μικρά τεμάχια ξύλου (κυλινδρικά βύσματα) είναι δύο κοινά παραδείγματα «φορέων» που χρησιμοποιούνται στον εμβολιασμό του ξύλου. Με την μέθοδο αυτή μπορούμε να αξιοποιήσουμε ξυλεία χαμηλής εμπορικής αξίας (καυσόξυλα) παράγοντας φαρμακευτικά μανιτάρια που έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει η εφαρμογή του εμβολιασμού των κορμών των δέντρων.
Α) Με την δημιουργία οπών και την πλήρωση τους με μυκήλιο.
Β) Την αποκοπή ορισμένων τμημάτων των κορμών, τον εμβολιασμό τους με το μυκήλιο του μανιταριού και την επανατοποθέτηση των τμημάτων αυτών και συγκράτηση τους με κάρφωμα.
Γ) Με βύσματα ξύλου, τα οποία καλύπτονται στην επιφάνεια τους από το μυκήλιο του μύκητα. Τα μικρά αυτά τεμάχια του ξύλου τοποθετούνται μέσα στις οπές που δημιουργούνται στο ξύλο.
Η μέθοδος αυτή επιτρέπει:
- Να καλλιεργούνται εδώδιμα και φαρμακευτικά μανιτάρια στα δάση
- Να διαφοροποιούνται τα προϊόντα του δάσους
- Να δημιουργούνται πηγές συμπληρωματικού εισοδήματος
- Να αξιοποιούνται δασικά είδη φυτών μικρής εμπορικής αξίας παράγοντας φαρμακευτικά μανιτάρια δίνοντας εισόδημα 20-30 φορές μεγαλύτερο από το εισόδημα που δίνουν τα καυσόξυλα.
- Να επιμηκύνεται η περίοδος απασχόλησης του εργατικού δυναμικού που απασχολείται με δασικές εργασίες.
- Να διαφοροποιείται η εργασία
- Να εκπαιδεύεται το προσωπικό σε νέες ασχολίες
- Να αναπτύσσονται εν δυνάμει αγορές για τα τοπικά προϊόντα
Σε γενικές γραμμές, τα φυλλοφόρα φυτά ενδείκνυνται καλύτερα από τα κωνοφόρα, επειδή τα κωνοφόρα περιέχουν στη ρητίνη μία ουσία, που προκαλεί παρεμπόδιση της ανάπτυξης του μύκητα. Το φαρμακευτικό μανιτάρι (Ganoderma lucidum) έχει την ιδιότητα να μπορεί να αναπτύσσεται ακόμη και σε κωνοφόρα.
Η χρησιμοποίηση δέντρων με μαλακά φύλλα όπως η λεύκα, επιτρέπει την παραγωγή μανιταριών σε συντομότερο χρόνο (6-12 μήνες μετά τον εμβολιασμό) ενώ η διάρκεια της παραγωγής είναι 3-4 έτη, σε φυτά που έχουν σκληρά φύλλα όπως είναι ο σφένδαμος.
Το δέντρο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μανιταριών περισσότερο είναι η δρυς. Το ξύλο της δρυός είναι πυκνό και ο φλοιός της παχύς, στοιχεία που αποτελούν πολύ μεγάλα πλεονεκτήματα για την καλλιέργεια των μανιταριών.
Το ξύλο που θα επιλεγεί για να χρησιμοποιηθεί στην καλλιέργεια των διαφόρων ειδών μανιταριών πρέπει απαραιτήτως να είναι υγιές. Όσον αφορά τον αριθμό των βυσμάτων που φέρουν το μυκήλιο του μύκητα, αυτός εξαρτάται από την διάμετρο των βλαστών.
Ο ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ
Τα τεμάχια των βλαστών εμβολιάζονται ανοίγοντας οπές μήκους 3,5-4cm. Από την στιγμή που γίνουν οι οπές δεν μένει παρά να εισαχθούν τα βύσματα που φέρουν το μυκήλιο του μανιταριού, μέσα στις οπές. Το σφράγισμα των οπών είναι μία πολύ σημαντική εργασία, επειδή εμποδίζει τα τεμαχίδια να χάσουν την υγρασία τους ενώ ταυτόχρονα τα προστατεύει από τα έντομα.
Βύσματα Ξύλου
Η επιλογή του χώρου που θα γίνει η εναπόθεση των εμβολιασμένων κορμών είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο στην παραγωγή των μανιταριών και γι αυτό πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη φροντίδα. Τα μανιτάρια έχουν ανάγκη από χώρους υγρούς και θερμούς και γι αυτό τοποθετούνται σε θαλάμους ή και μέσα στο δάσος κάτω από τα δέντρα.
Εμβολιασμός του ξύλου
ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Σε αυτό το στάδιο, εάν οι συνθήκες καλλιέργειας έχουν τηρηθεί το μυκήλιο θα εγκατασταθεί στο ξύλο και θα αναπτυχθεί μέχρι την περίοδο που οι χαμηλές θερμοκρασίες θα εμποδίσουν την παραπέρα ανάπτυξη του. Για την έναρξη της παραγωγής μανιταριών, απαιτείται μία περίοδο 6-12 μηνών αλλά στην πράξη η ελάχιστη περίοδος είναι ένα έτος. Μερικά μανιτάρια αρχίζουν να παράγουν μετά από 2 έτη και μερικά ακόμη αργότερα.
Η συγκομιδή γίνεται γενικά την άνοιξη και το φθινόπωρο (δύο περιόδους συγκομιδής το έτος).
Υπολογίζεται ότι ένα σύνολο κορμών, βάρους 3600 kg που η αξία του σαν καυσόξυλα είναι 150€ μπορεί να δώσει καθαρό εισόδημα από την παραγωγή και πώληση φαρμακευτικών μανιταριών 4000 € (στοιχεία από Καναδά)
Σε σχέση με την καλλιέργεια του μύκητα σε διάφορα υποστρώματα (ρύζι, πριονίδια, άχυρα) σε ελεγχόμενο περιβάλλον, η καλλιέργεια του μυκηλίου σε τεμαχίδια ξύλου προσφέρει τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα, όπως είναι:
- Δεν απαιτεί σημαντικά κεφάλαια για την καλλιέργεια.
- Το κόστος των ημερομισθίων κατά την φάση της συντήρησης είναι μικρό.
- Το κόστος της ενέργειας είναι σχεδόν μηδενικό.
- Τα μανιτάρια που παράγονται με αυτή την μέθοδο, έχουν μία ιδιαίτερη γεύση.
- Η όλη παραγωγική διαδικασία έχει την εικόνα της φυσικής παραγωγής και μάλιστα βιολογικής
- Αξιοποιείται η ξυλεία χαμηλής εμπορικής αξίας με την παραγωγή μανιταριών υψηλής αξίας.
Έχει όμως η μέθοδος αυτή μερικά μειονεκτήματα, όπως είναι:
- Δεν έχει μεγάλη παραγωγικότητα
- Δεν είναι εύκολο να διασφαλισθεί μία σταθερή παραγωγή μανιταριών κατά την διάρκεια των ετών.
- Η παραγωγή επηρεάζεται από τις κλιματικές μεταβολές αλλά και από την επίδραση βιολογικών παραγόντων (έντομα, ανταγωνιστικοί μύκητες).
- Η καλλιέργεια με κορμούς ξύλου σε ελεγχόμενο περιβάλλον, δίνει καλύτερα αποτελέσματα από την καλλιέργεια τους στο δάσος.
